Duurzaam bouwen in de toekomst
De energetische eisen die aan gebouwen worden gesteld, worden heel streng. Tegen 2050 moet elk gebouw energielabel A hebben en dat vormt een grote uitdaging voor woningeigenaars en vastgoedontwikkelaars. Duurzaam bouwen, hoe pakken we dat aan? We vragen het Kristof Vanfleteren, CEO van ION, Jeroen Rabaey, co-founder van NOVEN, specialist in duurzame energie uit Gent, en Tinne Van der Straeten, federaal minister voor Energie.
Kristof, hoe kan de bouwsector duurzamer gaan bouwen?
Kristof: “Bij duurzaam bouwen denken mensen veelal aan technische maatregelen, maar wij hebben voor onze organisatie drie duurzaamheidspijlers gedefinieerd: impact building of bouwen op basis van de noden van de omgeving, de total cost of living en be yourself, communicate as one. Deze pijlers maken deel uit van het DNA van ons bedrijf en worden gedragen door al onze medewerkers. Dit DNA zie je terug in de duurzaamheid die we nastreven bij nieuwe projecten. Daarnaast volgen wij de Duurzaamheidsmeter Wijken, een tool van de Vlaamse overheid waarbij we kunnen meten hoeveel beter we scoren dan het wettelijke kader en dat in vergelijking met andere bedrijven. We moeten enerzijds zeker oog hebben voor de technische maatregelen met betrekking tot verwarming en anderzijds moeten we continu de denkoefening maken om duurzaamheid te implementeren bij elk nieuw bouwproject.”
Jeroen, zie jij in de praktijk al een omslag van conventionele naar meer duurzame energie?
Jeroen: “Bij nieuwbouwprojecten zien we een evolutie van gas en stookolie naar ofwel restwarmte ofwel geothermie, waarbij we energie aan de bodem onttrekken. Die energie zetten we met een warmtepomp om in koude lucht. Het is een duurzame en klimaatvriendelijke oplossing om oververhitting tegen te gaan in goed geïsoleerde gebouwen of bij hogere temperaturen. Deze techniek raakt steeds meer gekend en we zien hier duidelijk een evolutie van een nice to have naar een must have.”
Duurzaamheid en klimaatvriendelijkheid, deze termen brengen uiteraard grote uitdagingen met zich mee. Tinne, wat verwacht jij van de bouwsector en de projectontwikkelaars?
Tinne: “Veel passie en expertise. Er zijn erg veel oude gebouwen in België en om die te laten beantwoorden aan de Europese klimaatdoelstellingen, hebben we elf woningrenovaties per uur nodig. Een actuele tendens bij nieuwe projecten is dat een buurt de handen in elkaar slaat en samen zorgt voor slimme energieoplossingen. Het is voor de regering dus een gigantische uitdaging om ervoor te zorgen dat het kader en de regels duidelijk zijn. De gebouwen maken immers integraal deel uit van de Europese doelstelling om tegen 2050 klimaatneutraliteit te bereiken. Het is een doelstelling die we samen met de privésector moeten bereiken.”
Die twee werelden moeten inderdaad hand in hand gaan. Kristof, wat hebben de bouwsector en de experten op het vlak van duurzaam bouwen nodig van de overheid?
Kristof: “Wij werken aan tal van initiatieven waarbij we in zee gaan met geprivatiseerde energie-installaties en gebouwen. Daarvoor ontbreekt momenteel een wettelijk kader en dat schrikt mensen soms af, want, in tegenstelling tot Electrabel e.d., kunnen privébedrijven ophouden te bestaan en wat dan met de energie die nodig is voor de woning? Een terechte bezorgdheid, want verwarming is een basisbehoefte.”
Duurzaam leven en bouwen hebben duidelijk ook een impact op onze verwarmingstechnieken. Jeroen, kan die evolutie opgevangen worden door de bestaande structuren en systemen?
Jeroen: “Dat is een goede vraag, het elektriciteitsnet komt inderdaad steeds meer onder druk te staan. De juiste techniekkeuze is daarom van groot belang. Opteren we voor een warmtepomp, dan moeten we er ons van bewust zijn dat die het elektrische net gebruikt. Dat net wordt ook steeds meer belast door, onder andere, laadpalen. Wij zijn ervan overtuigd dat alles centraal aangesloten en beheerd moet worden. Daar is, volgens ons, een belangrijke rol weggelegd voor Energy Service Companies, die de verantwoordelijkheid dragen voor de efficiëntie en goede werking van die installaties.”
Een goede coördinatie is inderdaad van groot belang, zeker als het gaat om energie. Tinne, welke visie heb jij, als minister voor Energie, op dit gegeven?
Tinne: “Er is de evolutie van heel grote elektriciteitsproducenten naar een gedecentraliseerde markt en tegelijkertijd wekken gezinnen zelf meer energie op met zonnepanelen. Het is belangrijk om die energie slim aan te sturen en dat moeten we inderdaad gaan regelen op een hoger niveau. Onze mensen zijn reeds bezig met het verhogen van de intelligentie en flexibiliteit in het netbeheer. Ik hoop dit jaar nog een aantal wijzigingen in de elektriciteitswet te kunnen afronden en voor het parlement te brengen. Denken we bijvoorbeeld aan de wijziging van ‘elektriciteit en gas’ naar ‘warmte’, want momenteel geldt het sociaal tarief enkel bij gebruik van elektriciteit of gas. Verder moet er ook een breder debat komen over een fiscale hervorming die hernieuwbare energie promoot en vervuilende energie zwaarder belast.”
Jeroen: “Tot nog toe gaat ons debat over de kost voor de gebruiker, maar er zijn echter ook de installatiekosten. Willen we momenteel betaalbare en duurzame warmte aanbieden voor sociale woningen, dan moeten wij dat, als privébedrijf, gaan subsidiëren. Dat is geen langetermijnoplossing en daar moet de overheid nog tools inzetten om dat verschil weg te werken. Zo zijn er nog een aantal quick wins: waarom geen voorrangsregeling in vergunningstrajecten uitwerken voor meer duurzame projecten? Of verlaagde bouwtaksen voor projecten die inzetten op duurzame energieopwekking en betaalbaarheid?”
Tinne: “Willen we de energietransitie laten slagen, dan moeten we inderdaad meer samenwerken. De mogelijkheden die u opsomt, passen perfect in de Renovation Wave van de Green Deal van Europa. We hebben ondertussen al een btw-verlaging naar 6 procent ingevoerd voor woningrenovatie om daar een boost te geven en jobs te creëren. Renoveren verbetert de levenskwaliteit en bovendien willen we blijven inzetten op meer circulariteit en hergebruik van materialen.”
Jullie zitten duidelijk heel vaak op dezelfde lijn. Wat zijn vandaag de grootste uitdagingen om duurzaam bouwen haalbaar te maken?
Kristof: “Onze kopers zijn bereid bijkomende investeringen te doen om duurzaam te bouwen, maar we merken dat het belangrijk is om het prijskaartje binnen bepaalde grenzen te houden.”
Tinne: “Daar ben ik het absoluut mee eens. We hebben een groot tekort aan sociale woningen waardoor mensen met een beperkte financiële capaciteit vaak uitkomen bij huizen van bijzonder slechte kwaliteit. Samen met de OCMW’s kijken de Vlaamse ministers om aan deze mensen voorrang te geven. Leven in armoede is niet evident en dan gaat je aandacht bijvoorbeeld niet meteen naar het veranderen van leverancier. Hier kunnen we door zaken te gaan combineren, grote stappen zetten.”
Jeroen: “Dat is inderdaad zo. Wij focussen op twee segmenten, namelijk nieuwbouw en renovatie. Bij nieuwbouw is men voorstander van duurzame energie, maar lopen we tegen de goedkope gasprijs aan én tegen het feit dat we elektriciteit nog altijd moeten inkopen. Datzelfde fenomeen zien we ook bij de renovatiemarkt. Om deze projecten ruimte te geven, is een fiscale hervorming noodzakelijk. Momenteel is het niet mogelijk om de investering van een warmtepomp terug te verdienen, omdat je meer investeert en de verbruikskost niet of weinig daalt.”
Dus het beste verkooppraatje om iedereen mee te krijgen in het duurzame energieverhaal draait volledig rond de voordelen voor de toekomstige generaties.
Tinne: “Het illustreert mooi hoe ondernemers en regering soms communicerende vaten zijn. Worden de warmtepompen slim aangestuurd, dan creëert dat elektriciteit die je op de markt kan brengen en waarvoor je een vergoeding kan krijgen. Er is ook een digitale revolutie aan de gang en we beseffen dat het onze verantwoordelijkheid is om daar duidelijke kaders voor te creëren. Op die manier kunnen jullie, ondernemers, jullie inventiviteit aan het werk zetten.”
De wil is er duidelijk. Wanneer wordt één en ander effectief? We hebben een aantal quick wins besproken, ideeën van de ondernemers voor de minister. Wanneer komt daar die push van de overheid?
Tinne: “De elektriciteitswet wordt nog dit jaar gewijzigd jaar met onder andere de digitalisering en het sociaal tarief. We bekijken ook hoe we de doelstellingen voor Fit for 55 kunnen realiseren, het initiatief van de Europese Commissie waarbij het streefdoel is om tegen 2030 de CO2-uitstoot met 55% te reduceren in alle sectoren. Gebouwen zijn vandaag verantwoordelijk voor 40% van de totale energieconsumptie. De energieswitch is bezig, we werken er dus elke dag aan verder.”
Kristof: “Wij nemen daarbij zeker onze rol op en staan bij een aantal concrete projecten al veel verder dan mensen denken. Zo halen we bijvoorbeeld warmte uit afvalwater en recupereren we die warmte in gebouwen. We vinden het ook onze rol als ondernemer om te blijven onderzoeken hoe wij het verschil kunnen maken. In ons bedrijf hebben wij twee mensen die enkel bezig zijn met nieuwe dingen bedenken.”